දෙමළ ජනයාට එරෙහි මානව හිමිකම් උල්ලංඝන ගිය අවුරුද්දෙත් වෙනසක් නෑ

ශ්‍රී ලංකාව තුළ දණ්ඩමුක්තිය දිගින් දිගටම ක්‍රියාත්මක වීම සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමු කරන එක්සත් ජනපදය, මානව හිමිකම් කඩ කළ නිලධාරීන් හඳුනාගෙන ඔවුන්ට දඬුවම් කිරීමට ආණ්ඩුව පියවර ගෙන ඇත්තේ අවම මට්ටමකින් බව පෙන්වා දී තිබේ.

2023 වසරට අදාලව ශ්‍රී ලංකාවේ මානව හිමිකම් චර්යාව සම්බන්ධ පිටු 66ක වාර්තාවක් නිකුත් කරන එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, මානව හිමිකම් සහ කම්කරු කාර්යාංශය අවධාරණය කර ඇත්තේ වධහිංසාව, අයුක්ති සහගත අත් අඩංගුවට ගැනීම් සහ නඩු නැති ඝාතන ඇතුළු බරපතල මානව හිමිකම් උල්ලංඝන ගණනාවක් රට තුල සිදු කරන ලද බවයි.

එම වාර්තාව නිකුත් කර ඇත්තේ යුද්ධාවසානයේ අපරාධ සම්බන්ධයෙන් 2020 දී හිටපු හමුදාපති ශවේන්ද්‍ර සිල්වාට තහංචි පැනවූ එක්සත් ජනපදයේ වර්තමාන ශ්‍රී ලංකා තානාපතිනි ජූලී චං ඔහු සමග එක්ව රජය විසින් පවත්වන ලද අලුත් අවුරුදු උත්සවයක සමූහ ඡායාරුපයකට පෙනී සිටීමට දින කිහිපයකට පෙරය.

මෙයට ඉහත දී 2022 වසරේ නිකුත් කළ වාර්තාව මගින් ද අවධාරණය කර තිබුනේ, මානව හිමිකම් උල්ලංඝණය කළ හෝ දූෂණ හා සම්බන්ධ නිලධාරීන් හඳුනා ගැනීමට, විමර්ශනයට, නඩු පැවරීමට සහ දඬුවම් කිරීමට ශ්‍රී ලංකා රජය එම වසර තුළ ගෙන ඇති පියවර අවම බවයි. ඒ නිසා මේ දෙපාර්ශවයටම දණ්ඩමුක්තිය හිමි වී ඇති බවට පසුගිය වසරේ වාර්තාව විසින් චෝදනා එල්ල කෙරිණි.

එහිම දිගුවක් ලෙසට 2023 වසර සම්බන්ධයෙන් නිකුත් කළ වාර්තාව තුළ ද ශ්‍රී ලංකාව තුළ පවතින මානව හිමිකම්, කම්කරු නීති ක්‍රියාත්මක කිරීමේ හා පරිපාලන අක්‍රමිකතා වලට අදාල සිදුවීම් රාශියක් ලැයිස්තුගත කර තිබේ.

ඒ අතරින්, බලහත්කාරයෙන් අතුරුදන් කරනු ලැබූ පුද්ගලයන් සම්බන්ධයෙන් වන විමර්ශන වල කිසිදු ප්‍රගතියක් මෙම වසර තුළ දක්නට නොලැබුණු බව සඳහන් කරන මෙම වාර්තාව, දැනට සොයාගෙන ඇති සමූහ මිනීවළවල් 14ක් පිළිබඳව විමර්ශන කටයුතු අවසානයක් කරා ගෙන ගොස් නැති අතර, ඒවායින් බොහොමයක් උතුරු සහ නැගෙනහිර පළාත්වලින් වාර්තා වී ඇති බවද අවධාරණය කරයි.

ඉකුත් වසර අගදී යුද්ධයෙන් වැඩිම පීඩාවට පත් වන්නියෙන් අහම්බෙන් හමුවී මේ වනවිට ඇට සැකිලි හතළිහක් ගොඩගෙන ඇති කොක්කුතොඩුවායි සමූහ සුසානයේ වැඩකටයුතු නොවැම්බරයේ සිට දින නියමයක් නොමැතිව ඇණහිට ඇත්තේ ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයෙන් මුදල් නොලැබීම නිසාය. ඒ මුදල් ලබාදෙන බවට පොරොන්දු වී ඇත්තේ අතුරුදන් වූ තැනැත්තන් පිළිබඳ කාර්යාලය (OMP) යි.

“යුද සමයේ සිදු කරන ලද අපයෝජන සම්බන්ධයෙන් දණ්ඩමුක්තිය සහ වගවීමක් නොමැතිකම ගැටලුවක්ව පවතී. යුද්ධය අතරතුරත් ඉන් පසුවත් සිදු කරන ලද අතුරුදහන් කරවීම් වලට අදාල සිදුවීම් තවමත් විසඳී නැත,” යි රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තු වාර්තාව පවසයි.

1983-2009 සිවිල් යුද්ධය අතරතුර හෝ 1988-89 දකුණේ නැගී ආ කැරැල්ල අතරතුර සිදු වූ බවට එල්ල වන අපයෝජන චෝදනා විමර්ශනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් මෙම වසර තුළ දක්නට ලැබුනු ප්‍රගතිය ඉතා සුළු බව පෙන්වා දෙන ඇමරිකානු රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තු වාර්තාව, මේ සම්බන්ධයෙන් වන නඩු විභාගයන්හි ප්‍රගතියක් නැති වීමත්, රජයෙන් හෝ OMP කාර්යාලයෙන් හෝ කිසිදු පිළිතුරක් නොමැතිකම හේතුවෙන් බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කරනු ලැබූවන්ගේ ඥාතීන් දැඩි කළකිරීමකින් පසු වන බව අවධාරණය කරයි.

යුද්ධාවසානයේ රජයේ ආරක්ෂක හමුදාවට බාරදීමෙන් අනතුරුවද, යුද සමයේත්, ඉන් පසුවත් පැහැරගෙන යාමෙන්ද අතුරුදහන් කරනු ලැබූ ස්වකීය සමීපතමයන්ගේ ඉරණම හෙළිකරන ලෙස ඉල්ලා දෙමළ ඥාතීන් විසින් උතුරු නැගෙනහිර පවත්වාගෙන යන අඛණ්ඩ අරගලය මේ වනවිට දින 2600 ඉක්මවා සිටී.

“විශේෂයෙන් රාජ්‍ය නිලධාරීන්, හමුදාව, අතුරු සන්නද්ධ හමුදා, පොලිසිය සහ අනෙකුත් ආරක්‍ෂක අංශ නිලධාරීන් සම්බන්ධ අපයෝජන පිළිබඳව වගවීමක් නොමැතිකම හේතුවෙන් ස්ථාපිතව ඇති දණ්ඩමුක්තිය සැලකිය යුතු ගැටලුවක්ව පවතී,” යි එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව කියා තිබේ.

මෙහිදී අපයෝජනයන්ට වගකිව යුතු බවට චෝදනා එල්ල වන ආරක්ෂක අංශ වලට එරෙහිව ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට අධිකරණය ඇතුළු රජය මැලිකමක් දක්වන බවට සිවිල් සමාජ සංවිධාන උපුටා දක්වමින් වාර්තාව පෙන්වා දෙයි.

“උතුරේ ඇතැම් දෙමළ ජාතිකයන් පොලිසිය විසින් නීතිවිරෝධී ලෙස රඳවා තබාගෙන වධහිංසා පමුණුවමින්, එල්ටීටීඊය සමග ඇති සම්බන්ධතා හෝ විරෝධතා වැඩසටහන් වලට සහභාගී වීම් සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ගෙන් ප්‍රශ්න කළ බවට, මෙම වසර තුළදී සිවිල් සමාජ සංවිධාන වාර්තා කර තිබේ.”

එසේම රැදවුම්භාරයේදී සිදුවන මානව හිමිකම් කඩවීම් සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමු කරන මෙම වාර්තාව, වඩුක්කෝට්ටේ පොලිස් අත්අඩංගුවේදී මිය ගිය නාගරාසා ඇලෙක්ස්ගේ සිදුවීම විශේෂයෙන් සඳහන් කරයි.

“පොලිස් වධහිංසා හේතුවෙන් ඇති වූවායැයි චෝදනා එල්ල වන තුවාල වලට, ඇලෙක්ස් නොවැම්බර් 16 වන දින රෝහල් ප්‍රතිකාර ලබා ගත්තේය. පුළුල් ලෙස සමාජ මාධ්‍ය තුළ බෙදා ගැනුනු වීඩියෝ පටයකින් පෙන්නුම් කළේ රෝහල තුළ සිදු කරන ලද සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී ඇලෙක්ස් විසින් පොලිසිය සිදු කරන ලද වධහිංසාවන් විස්තර කරන ආකාරයයි. නොවැම්බර් 19 වෙනිදා පොලිසිය නැවතත් ඇලෙක්ස් යාපනය ශික්ෂණ රෝහල වෙත රැගෙන ගිය අතර රෝහල් කාර්ය මණ්ඩලය පසුව ඔහු මිය ගිය බව ප්‍රකාශ කළේය.”

පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී සහ රාජ්‍ය අමාත්‍ය ලොහාන් රත්වත්තේ 2021 දී බන්ධනාගාර දෙකකට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළුවීමත්, අනුරාධපුරයේ දෙමළ රැඳවියන්ට පිස්තෝලයෙන් මරණ තර්ජනය කිරීමත් සම්බන්ධයෙන් අධිකරණ අමාත්‍යාංශය විසින් ප්‍රසිද්ධියට පත් කරන ලද වාර්තාව උපුටා දක්වන ඇමරිකානු රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව, ඒ වනවිට ගෝඨාභය රාජපක්ෂ පාලනයේ බන්ධනාගාර රාජ්‍ය අමාත්‍යවරයා ලෙස කටයුතු කළ රත්වත්තේට එරෙහිව මිනීමැරීමට තැත් කිරීමේ චෝදනා ගොනු කිරීම ඇතුළු නිර්දේශ හයක් වාර්තාව මගින් ඉදිරිපත් කර ඇති බව සිය අවධානයට ගනී.

එම නිර්දේශ කිසිත් ක්‍රියාත්මක කළ බවට වාර්තා වී නැතත්, ඔහු මේ වසර මුලදී වැවිලි කර්මාන්ත හා මහවැලි සංවර්ධන රාජ්‍ය අමාත්‍ය ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් පත් කරන ලදී.

බන්ධනාගාරගතව සිටින රැඳවියන්ගේ තත්වය පිළිබඳව සිය අවධානය යොමු කරන මෙම වාර්තාව පෙන්වා දෙන්නේ, පසුගිය වසරේ අගෝස්තු මාසය අවසන් වන විට කාන්තාවන් 1,065ක් ද ඇතුළුව සිරකරුවන් සහ සැකකරුවන් 28,551ක්, 13,241ක් සඳහා ධාරිතාවක් පවතින බන්ධනාගාර පද්ධතියක තුළ රඳවා ඇති බවයි.

“එක් සිරකරුවකු සඳහා වෙන් කර ඇති සිර මැදිරි තුළ බොහෝ විට තිදෙනකු හෝ හතර දෙනකු සිටින අතර, සමහර අවස්ථා වලදී රැඳවියන්ට නිදා ගැනීමට ඉඩකඩක් සහ ප්‍රමාණවත් සනීපාරක්ෂක තත්ත්වයක් පවතින්නේ නැත.”

මෙහිදී රැඳවියන් සංඛ්‍යාවෙන් දළ වශයෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ සමන්විත වන්නේ නඩු විභාගයට අවසන් වන තෙක් අත්අඩංගුවේ පසුවන චූදිතයන්ගෙනි. ඇප නියම කිරීමට නොහැකි වීම, දීර්ඝ නෛතික ක්‍රියා පටිපාටි, අධිකරණ අකාර්යක්ෂමතාව සහ දූෂණය හේතුවෙන් බොහෝ විට නඩු විභාගයට පෙර රැඳවියන් නිදහස් කිරීම ප්‍රමාද වේ. මෙසේ නඩු විභාගයට පෙර රඳවා තබා ගැනීමේ කාලය, චෝදනාවට ලක් වූ අපරාධය සඳහා වූ දඬුවමට සමාන හෝ එය ඉක්මවීම ශ්‍රී ලංකාව තුළ සාමාන්‍ය දෙයක් වී ඇති බවද වාර්තාවේ අවධාරණය කරයි.

එසේම එම වසරේ ජනවාරි 18 දින පාර්ලිමේන්තුව විසින් පුනරුත්ථාපන කාර්යාංශයේ පනත් කෙටුම්පත සම්මත කරන ලද අතර, එමගින් මත්ද්‍රව්‍ය පුනරුත්ථාපන වැඩසටහන් අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා රජයේ ආයතනයක් පිහිටුවීම සහ රජයට නව ප්‍රතිකාර පහසුකම් ඉදිකිරීමට තීරණය විය. නමුත් ඔක්තෝබර් මස අවසානය වන විටත් රජය මෙම නව නීති ක්‍රියාත්මක කර නොතිබුණු බව වාර්තාව පෙන්වා දෙයි.

ශ්‍රී ලංකාවේ නීතිය මගින්, අත්තනෝමතික ලෙස අත්අඩංගුවට ගැනීම සහ රඳවා තබා ගැනීම තහනම් කර ඇති අතර ඕනෑම පුද්ගලයකුට තමන් අත්අඩංගුවට ගැනීමේ හෝ රඳවා තබා ගැනීමේ නීත්‍යානුකූලභාවයට අධිකරණය ඉදිරියේ අභියෝගයට ලක් කිරීමට අයිතියක් ඇතත්, රජය සාමාන්‍යයෙන් මෙම නෛතික අවශ්‍යතා පිළිපැද නැති බව ඇමරිකානු රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව සඳහන් කරයි.

ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත භාවිතය පිළිබඳ තහනමක් 2022 මාර්තු මාසයේ සිට ක්‍රියාත්මක බව රජය ප්‍රකාශ කර තිබියදීත්, ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යටතේ අවම වශයෙන් 15 දෙනකු අත්අඩංගුවට ගෙන තිබේ.

“මියගිය එල්ටීටීඊ සටන්කරුවන් සැමරීමේ වාර්ෂික උත්සවයක් වන මහ විරු දිනයට සහභාගී වීමේදී එල්ටීටීඊය උත්කර්ෂයට නංවන නීතිවිරෝධී සංකේත හෝ රූප භාවිතා කළ බවට චෝදනා එල්ල කරමින්, නොවැම්බර් මාසයේදී අත්අඩංගුවට ගත් දෙමළ ජාතිකයන් නව දෙනකු ද මෙයට ඇතුළත්” බව වාර්තාව සඳහන් කරයි.

ඉන්දීය හමුදාවට එරෙහි මාරාන්තික උපවාසයකින් මියගිය දිලීපන් සමරා පාගමනක යෙදී සිටියදී ත්‍රිකුණාමල දිස්ත්‍රික්කයේ සිංහල මැර පිරිසක් විසින් දෙමළ ජාතික ජනතා පෙරමුණේ (TNPF) පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී සෙල්වරාසා ගජේන්ද්‍රන්ට පහර දීමත්, එම පක්ෂයේ නායක ගජේන්ද්‍රකුමාර් පොන්නම්බලම් ප්‍රකාශයක් දීම සඳහා පොලිසියට පැමිණීමට සිටියදී ජුනි මාසයේදී පොලිසිය විසින් කොළඹදී අත් අඩංගුවට ගැනීමත් එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ අවධානයට යොමුවී තිබේ.

මැයි 18දා, පොලිස් අපරාධ විමර්ශන දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යටතේ මුස්ලිම් ජාතිකයන් හතර දෙනකු අත්අඩංගුවට ගනු ලැබූ අතර, ඔවුන් සියලු දෙනා ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යටතේ මාස 22කට ආසන්න කාලයක් රඳවාගෙන සිටි මුස්ලිම් මානව හිමිකම් නීතීඥ හෙජාස් හිස්බුල්ලාට සහාය දැක්වූ සාක්ෂිකරුවන් විය.

එසේම ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත මගින් රජයේ නිලධාරීන්ට අධිකරණමය හෝ වෙනත් අවසරයකින් තොරව නිවෙස්වලට ඇතුළුවීමට සහ සන්නිවේදන කටයුතු නිරීක්ෂණය කිරීමට අවසර දෙන අතර, රජයේ බලධාරීන් අවසරයකින් තොරව පුද්ගලයන්ගේ හැසිරීම් නිරීක්ෂණය කළ බව වාර්තාවී තිබේ.

ද්වේෂ සහගත ප්‍රකාශ සඳහා සීමා පැනවීමේදී අනෙකුත් කණ්ඩායම්වලට වඩා මුස්ලිම්වරුන්ට එරෙහි වෛරී ප්‍රකාශය වලට ඉඩක් ලබා දී ඇති බවට මෙම වාර්තාව මඟින් ශ්‍රී ලංකා රජයට චෝදනා එල්ල වේ. එසේම ශ්‍රී ලංකා රජය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස යටපත් කිරීමට සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය (ICCPR) පනත අවභාවිත කළ බව මානව හිමිකම් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ කොමසාරිස් කාර්යාලය (OHCHR) විසින් නිකුත් කරන ලද වාර්තාවටද මෙහිදී අවධානය යොමු වී තිබේ.

හමුදා පාලනය යටතේ පවතින ඉඩම් සම්බන්ධයෙන් සිය අවධානය යොමු කරන වාර්තාව පෙන්වා දෙන්නේ, රජය විසින් හමුදාව අත්පත් කරගෙන සිටින ඉඩම් නිදහස් කිරීමේ වේගය ඉතා මන්දගාමී බවත්, හමුදාව ආර්ථික වශයෙන් වටිනා යැයි සලකන ඉඩම් මිලිටරි ප්‍රතිලාභ සඳහා දිගින් දිගටම තම සන්තකයේ පවත්වාගෙන යන බවටත් අධි ආරක්ෂිත කලාප හේතුවෙන් පීඩාවට පත් වූ බොහෝ දෙනකු චෝදනා කරන බවයි.

“බෞද්ධ භික්ෂූන් බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් හෝ බෝ ගසක් සිය දේපළ තුළ ස්ථාපිත කළහොත්, තමන් බොහෝ කලක සිට වාසය කළ ඉඩමට නිල වශයෙන් හිමිකම් පෑමට අපහසු වූ බව ඇතැම් හින්දු සහ මුස්ලිම් කණ්ඩායම් වාර්තා කළ අතර, ඔවුන් මෙම ක්‍රියා විස්තර කළේ, උතුරේ සුළු ජාතීන්ගේ ජන සංයුතිය දියාරු කිරීමේ “යටත්විජිතකරණ” සැලැස්මක කොටසක් ලෙසයි.”

ඒ අතර, විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනය, රජයේ රැකියා, නිවාස, සෞඛ්‍ය සේවා, භාෂා නීති ඇතුළු කාරණාවන්හිදී, කඳුකරයේ (මලයහ) දෙමළ ජනයා සහ උතුරු හා නැගෙනහිර දෙමළ ජනයා යන දෙපිරිසම දිගු කාලීන සහ ක්‍රමානුකූල ලෙස වෙනස් කොට සැළකීම් වලට ලක් වූ බව ප්‍රකාශ කළ බව ද, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, මානව හිමිකම් සහ කම්කරු කාර්යාංශය සිය 2023 වාර්තාව මඟින් පෙන්වා දෙයි.