නිව්යෝර්ක් නගරය මුලස්ථාන කොට ගත් මාධ්යවේදීන් සුරැකීම සඳහා වන කමිටුවේ (CPJ) නායකත්වය ඇතිව සිවිල් සංවිධාන සහ මාධ්ය නිදහස පිලිබඳ කටයුතු කරන සංවිධාන 25ක් විසින් ශ්රී ලංකාව තුළ මාධ්ය නිදහස ආරක්ෂා කරන්නැයි ජනපති අනුර කුමාර දිසානායකගෙන් ඉල්ලා තිබේ.
මාධ්යවේදීන් සුරැකීම සඳහා වන කමිටුව (CPJ) මුල්වී ජාත්යන්තර මාධ්ය පිලිබඳ ආයතනය (International Press Institute), ජාත්යන්තර මාධ්යවේදීන්ගේ මණ්ඩලය (International Federation of Journalists), හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය (Human Rights Watch), ශ්රී ලංකා වෘත්තීය ජනමාධ්යවේදීන්ගේ සංගමය (Sri Lanka Working Journalists Association), නිදහස් මාධ්ය ව්යාපාරය (FMM), මාධ්ය සේවක වෘත්තීය සමිතිය (FMETU) හා ශ්රී ලංකාවේ ප්රජාතන්ත්රවාදය සඳහා මාධ්යවේදියෝ (JDS) ඇතුළු සංවිධාන ඒකාබද්ධ ලිපියකින් ජනපති අනුර දිසානායක නායකත්වය දරන ජාතික ජන බලවේග රජයෙන් ඉල්ලා ඇත්තේ ප්රකාශනයේ සහ මාධ්යයේ නිදහස තහවුරු කරන ලෙසයි.
ඒ හරහා තවදුරටත් ජනපතිවරයාට මතක් කර තිබුණේ, එම නිදහස රටේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව හරහා මෙන්ම ශ්රී ලංකාව විසින් අත්සන් තබා ඇති සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්යන්තර සම්මුතිය හරහා ද තහවුරු කර ඇති බවයි.
තවද, ජාතික ජන බලවේගයේ මැතිවරණ ප්රකාශනයේ සඳහන් කර ඇති පරිදි මාධ්ය නිදහස ආරක්ෂා කිරීම කෙරෙහි රජයේ කැපවීම සහ මාධ්යවේදීන්ට එරෙහි අපරාධ සම්බන්ධයෙන් වගවීම තහවුරු කිරීම පිළිබඳවද ලිපියට අත්සන් තබා ඇති පාර්ශව විසින් මතු කර ඇත.
“2009 දී අවසන් වූ වසර 26 ක් පුරා පැවතුණු සිවිල් යුද්ධය අතරතුර සහ ඉන් අනතුරුව සිදු වූ වන මිනීමැරුම්, පැහැරගැනීම්, සහ මාධ්යවේදීන්ට සහ මාධ්ය ආයතනවලට එරෙහිව එල්ල වූ ප්රහාර විශාල සංඛ්යාවක් ඇතුළු අනෙකුත් මානව හිමිකම් සහ ප්රකාශනයේ නිදහස උල්ලංඝනය කිරීම් සම්බන්ධයෙන් මෙන්ම, මාධ්යයට එරෙහිව ප්රචණ්ඩත්වය භාවිත වුනු සිද්ධීන් සම්බන්ධයෙන්ද වගවීම තහවුරු කිරීම සඳහා කඩිනම්, අපක්ෂපාතී, සහ විනිවිදභාවයෙන් යුතු විමර්ශන නැවත ආරම්භ කරන ලෙස හෝ අලුතින් ආරම්භ කරන ලෙස හෝ අපි අලුතින් තේරී පත් වූ රජයට කියා සිටිමු.”
නීති විරෝධී ඝාතන විමර්ශනය පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මිනසෝටා ප්රොටෝකෝලය යටතේ දක්වා ඇති ඒවාද ඇතුළු ජාත්යන්තර ප්රමිතීන්ට එම විමර්ශන අනුකූල විය යුතු බවද මෙම සංවිධාන සමූහය අවධාරණය කරයි. එම ප්රොටෝකෝලය මගින් සියලුම ජාතීන් විසින් පිළිපැදිය යුතු යැයි අපේක්ෂා කෙරෙන ‘නීති විරෝධීව, අත්තනෝමතිකව, සහ නීතිමය ක්රියාමාර්ගවලින් තොරව සිදුවන මරණ දඬුවම් ප්රතිපලදායක ලෙස වැළැක්වීම සහ විමර්ශනය කිරීම’ පිලිබඳ වැදගත් මූලධර්ම 20ක් විස්තර කරයි.
ඒ හරහා සියලුම රාජ්යයන් ජීවිතයට ගරු කිරීමට සහ ආරක්ෂා කිරීමට බැඳී සිටින අතර, ඉන් ඉදිරිපත් කෙරෙන සැක කටයුතු මරණ විමර්ශනය කිරීම සම්බන්ධ ක්රියා පටිපාටිමය බැඳීමට ජාත්යන්තර නීතිය තුළ ශක්තිමත් පදනමක් ඇත.
“ඉහත තත්වයන් යටතේ අස්වාභාවික ලෙස මරණයක් සිදුව ඇති බවට ඥාතීන්ගේ පැමිණිලි හෝ වෙනත් විශ්වසනීය වාර්තා හෝ යෝජනා කරන අවස්ථාද ඇතුළුව, නීති විරෝධීව, අත්තනෝමතිකව, සහ නීතිමය ක්රියාමාර්ගවලින් තොරව සිදුවූවා යැයි සැක කෙරෙන මරණ දඬුවම් සම්බන්ධයෙන් පූර්ණ, කඩිනම්, සහ අපක්ෂපාතී විමර්ශනයක් පැවැත්විය යුතුය. එවැනි විමර්ශන පැවැත්වීම සඳහා රජයන් විමර්ශන කාර්යාල සහ ක්රියා පටිපාටි පවත්වාගෙන යා යුතුය. විමර්ශනයේ අරමුණ විය යුත්තේ මරණයට හේතුව, මරණය සිදු වූ ආකාරය සහ වේලාව, මරණයට වගකිව යුතු පුද්ගලයා, සහ එම මරණයට හේතු විය හැකි ඕනෑම රටාවක් හෝ ක්රියාවක් හඳුනාගැනීමයි,” යනුවෙන් එම ප්රොටෝකෝලය ‘විමර්ශන’ යන මාතෘකාව යටතේ පැහැදිලිව අවධාරණය කරයි.
විමර්ශනවල පලදායී බවටත්, අදාළ සාක්ෂිකරුවන් සහ විමර්ශකයන් වෙනුවෙන් ආරක්ෂක යාන්ත්රණයක් ශක්තිමත් බවටත් වන සහතිකය අත්සන්කරුවන් විසින් ලිපිය හරහා අවධාරණයෙන් යුතුව ඉල්ලා ඇත.
තවද, ලසන්ත වික්රමතුංග, ධර්මරත්නම් සිවරාම් ‘තරාකී’ සහ ප්රගීත් එක්නැලිගොඩ යන මාධ්යවේදීන්ගේ ඝාතන සිද්ධීන් සම්බන්ධයෙන් පලදායී විමර්ශන නොමැති තත්වයද ඔවුන් සඳහන් කර ඇත.
2005 දී සිදු වූ සිවරාම් ඝාතනය ඇතුළු සිද්ධීන් හතක් නැවත විමර්ශනය කිරීමට මෑතකදී නිකුත් කළ නියෝගය පිළිබඳව ප්රශංසාව පළ කරමින්, ඔවුන් වැඩිදුරටත් ඉල්ලා ඇත්තේ දීර්ඝ කාලයක් ගත වූ නීතිමය ක්රියාමාර්ග නිසි කාල සීමාවකට යටත්ව සහ පලදායක ලෙස මෙන්ම සියලුම වරදකරුවන් සම්බන්ධයෙන් වගවීම සහතික වන ආකාරයෙන්ද සිදු කළ යුතු බවයි.
දිගු කාලයක් තිස්සේ දැඩි සෝදිසි කිරීම් සහ වාර්තාකරණ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් අනුමත කළ නොහැකි ආකාරයේ බාධාවන්ට මුහුණ දී ඇති දෙමළ මාධ්යවේදීන් ඇතුළු මාධ්යවේදීන්ට එරෙහිව සිදුවන හිරිහැර කිරීම් සහ බිය ගැන්වීම් අවසන් කරන ලෙසද CPJ ඇතුළු සංවිධාන ජනපති දිසානායකගෙන් දැඩි ලෙස ඉල්ලා තිබේ.
“මාධ්යවේදීන්ගේ කටයුතුවලට එරෙහිව පළිගැනීමට ආරම්භ කර ඇති අපරාධ නඩු ඉල්ලා අස්කර ගැනීමට නීතිය ක්රියාත්මක කරන ආයතන පහසුකම් සැලසිය යුතුය. තවද, “මහජන සේවකයන් බිය ගැන්වීම” යටතේ බලධාරීන් විසින් මාධ්යවේදීන්ට එරෙහිව නීතිමය පියවර නොගත යුතුය.
මාධ්ය නිදහසට සෘජුවම තර්ජනයක් එල්ල කරන මාර්ගගත ක්රමවල සුරක්ෂිතභාවය පිලිබඳ පනත සහ ත්රස්තවාදය වැළක්වීමේ කුරිරු පනතද ජනවාරි මස 13 වැනිදා නිකුත් කරන ලද ප්රකාශයට අත්සන් තැබූ පාර්ශවයන්ගේ දැඩි විවේචනයට ලක්ව ඇත.
“අදහස් ප්රකාශ කිරීමේ නිදහස ඇතුළු මානව හිමිකම් කෙරෙහි අහිතකර බලපෑමක් ඇති කරමින් ජනාධිපතිවරයා විසින් අන්තර්ජාලයේ පල කරන ලද දෑ වාරණය කිරීම සඳහා පත් කරන ලද කොමිසමකට පුළුල් බලයක් ලබා දෙන මාර්ගගත ක්රමවල සුරක්ෂිතභාවය පිලිබඳ පනත අහෝසි කරන්න.”
මෙම පනත වෙනුවට, අන්තර්ජාලය සම්බන්ධයෙන් පවතින සැබෑ හානි පිලිබඳ පියවර ගැනීම අරමුණු කරගත් සහ, සාමකාමී ලෙස අන්තර්ජාලය හරහා අදහස් ප්රකාශ කිරීමට එරෙහිව අසමානුපාතික හා අසාධාරණ ලෙස සීමාවන් පැනවීමට ඉඩ නොතබන සහ පෞද්ගලිකත්වයට ඇති අයිතිය අනතුරේ හෙළීමට ඉඩ නොදෙන ආකාරයේ නව සයිබර් ආරක්ෂණ නීතියක් හඳුන්වා දිය යුතු බවද ඔවුහු යෝජනා කරති.
මාධ්යවේදීන් බිය ගැන්වීමට පමණක් නොව, නඩු විභාගයකින් තොරව පුද්ගලයන්ව වසර ගණනාවක් රඳවා තබාගැනීමට මෙවලමක් ලෙස භාවිතා කර ඇති ත්රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනතද ඊට අත්සන් කළ 25 දෙනාම එක හඬින් ප්රතික්ෂේප කර තිබේ. හිටපු ජනාධිපති ජේ.ආර්. ජයවර්ධන විසින් 1978 දී තාවකාලික පියවරක් ලෙස බලාත්මක කළ ත්රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත 1982 දී ස්ථිර ලෙස අනුමත කරන ලදී.
“මාධ්යවේදීන්ගේ කටයුතු මත පදනම්ව ඔවුන්ට හිරිහැර කිරීමට සහ ඔවුන්ව සිරගත කිරීමට දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ භාවිත කර ඇති ත්රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අහෝසි කරන්න. ඒ වෙනුවට අදාළ වැරදි පිලිබඳව පියවර ගත යුත්තේ රටේ දැනට පවතින අපරාධ නීති රාමුව තුළ යි.”
මහජනයාට දැඩි ලෙස වැදගත් වන පාර්ලිමේන්තු කටයුතු පිලිබඳ වාර්තාකරණය සීමා කෙරෙන පාර්ලිමේන්තු (බලතල හා වරප්රසාද) පනත සංශෝධනය කිරීම මෙන්ම, පාර්ලිමේන්තු කමිටු කටයුතුවලට මාධ්යයට ඇති ප්රවේශය වැඩි කිරීමට අවශ්ය පූර්ව පියවර හඳුන්වාදීම සම්බන්ධයෙන්ද අත්සන් කළ පාර්ශව ඉල්ලීම් කර ඇත.
අත්සන් කළ පාර්ශව 25 අතර සිටින දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් (Reporters Without Borders-RSF), ජාත්යන්තර පෙන් සංවිධානය (PEN International), මානව හිමිකම් සඳහා වූ ජාත්යන්තර මණ්ඩලය (International Federation for Human Rights-FIDH) යන සංවිධාන විසින් තවදුරටත් ඉල්ලා ඇත්තේ පෞද්ගලික දත්ත ආරක්ෂණ පනත සංශෝධනය කරන ලෙසයි. ඒ, ගවේශනාත්මක ජනමාධ්යවේදය සඳහා අත්යාවශ්ය වන තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් පනත අභිබවා යාමට ඉඩ සලසන නීති ප්රතිපාදන ඉවත් කිරීම සඳහා යි.
වාර්තාකරුවන්ව අපරාධකරුවන් ලෙස සැලකීමකින් තොරව හෝ ඔවුන්ගේ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් අනවශ්ය සීමාවන් පැනවීමකින් තොරව මාධ්ය නිදහස ආරක්ෂා කරන සහ මාධ්ය ආචාර ධර්ම පිළිබඳ කරුණු විනිශ්චය කරන ස්වාධීන, ස්වයං-නියාමන මාධ්ය කොමිසමක් ඇති කරන ලෙසද ජනපති දිසානායකගෙන් ඔවුන් ඉල්ලා ඇත.
“කොමිසම විසින් එහි සාමාජිකත්වය අතර මාධ්ය අංශයේ සාධාරණ හා ප්රමාණවත් නියෝජනයක් සහතික කළ යුතු අතර, අධිකරණයක් තුළද ඇතුළුව එම කොමිසමේ තීරණවලට එරෙහිව අභියාචනය කිරීමේ අයිතියද සහතික කළ යුතුය.”
මානව හිමිකම් සහ නීතියේ ආධිපත්යය සම්බන්ධයෙන් අවංක කැපවීමක් ඇති බව පෙන්වීමට ජනපති දිසානායකට ඓතිහාසික අවස්ථාවක් ඇති බවද අත්සන් කළ පාර්ශව අවධාරණය කර ඇත.