උතුරේ ඉඩම්වලට ඕස්ට්‍රේලියාවත් අත ගැසීම ගැන සිවිල් සංවිධාන විරෝධය

ශ්‍රී ලංකාවේ උතුරු පළාතට අයත් මන්නාරමේ ඛනිජ වැලි පර්යේෂණ හා කැනීම් කටයුතු සදහා ඕස්ට්‍රේලියානු සමාගම වෙරළ තීරයේ ඉඩම් අක්කර දහස් ගණනක් මිලදී ගෙන ඇත්තේ ජනතාව රැවටීමකට ලක් කරමින් බවට ප්‍රදේශයේ සිවිල් සංවිධානයක් චෝදනා කරයි.

ඔක්තෝබර් 31 වැනිදා මාධ්‍ය හමුවක් පවත්වමින් මන්නාරම පුරවැසි කමිටුවේ සාමාජික ජේම්ස් ජේසුදාසන් හෙළි කළේ එම සමාගම ඉඩම් හිමියන්ට ඉහළ මිලක් ගෙවා වෙරළ තීරයේ මිලදී ගෙන ඇති භුමි ප්‍රමාණය ඉඩම් අක්කර 3000 ක් බවයි.

“ඕස්ට්‍රේලියානු සමාගම බොරු කියලා ඉඩම් අක්කර 3000 ක් අරන් තියනවා. ඔවුන් කැණීම් කටයුතු සඳහා මෙම ඉඩම් ලබාගෙන තියෙන්නේ ගම් වැසියන් හරහා ඉඩම් හිමියන්ට විශාල මුදලක් ගෙවලා. මේක ගැන තොරතුරු අපිට ලැබිලා තියනවා.”

පළාත් බද මාධ්‍යවේදීන්ට අනුව 2019 – 2021 කාල සීමාව තුල දී තලෙයිමන්නාරමේ සිට නඩුක්කුඩා දක්වා වෙරළේ තිරයේ පිහිටි ඉඩම් ඕස්ට්‍රේලියානු සමාගම ඉහළ මිලක් ගෙවා මෙලෙස මිලදී ගෙන තිබේ.

මන්නාරම පුරවැසි කමිටුවේ සාමාජික ජේම්ස් ජේසුදාසන් පවසන්නේ සූර්ය බලශක්තිය උත්පාදනය සදහා බව පවසමින් මෙම ඉඩම් මිලදී ගෙන ඇති බවයි.

“මේකේ ප්‍රතිවිපාක අපි කලින්ම කියලා තියෙනවා. අඩි 40ක් පමණ ගැඹුරට මෙයාලා හාරලා පස් ටික ගන්න කොට මුහුදු ජලය මිරිදිය ජලය සමඟ මිශ්‍ර වෙනකොට ඒ දුපතේ ජීවත් වන මිනිස්සු, සතුන් සහ සම්පත් විනාශ වෙනවා. සූර්ය බලශක්තිය ලබාගන්න තමයි මේ ඉඩම් අත්පත්කරගන්නේ කියලා ඔවුන් මේ ජනතාව රවට්ටලා මේ ඉඩම් මිලදීගෙන තියනවා.”

වෙරළ තීරයේ ගවේෂණ සිදු නොකරන බව පැවසු ඕස්ට්‍රේලියානු සමාගම වෙරළ තීරයේ ඉඩම් මුලදී ගත්තේ කුමක් වෙනුවෙන්දැයි මන්නාරම පුරවැසි කමිටුවේ සාමාජික ජේම්ස් ජේසුදාසන් එහිදී වැඩි දුරටත් ප්‍රශ්න කළේය.

“බොරු කියලා මේ වෙරළ තීරයේ පස් ටික හැරීම තමයි ඔවුන්ගේ අභිප්‍රාය. මෙහෙම හැදුවොත් දහස් ගණනක් ඓතිහාසික හේතු සහතිව තියන ශ්‍රී ලංකාවේ වැදගත් දුපත් මුහුදට ගිලින තත්වය ඇති වෙලා තිබෙනවා.‍‍”

දිගින් දිගටම එල්ල වූ ජනතා විරෝධය හමුවේ ඛනිජ වැලි කැනීම් නවතා දමා යන්ත්‍ර සුත්‍ර ද රැගෙන මන්නාරම් දුපතෙන් පිටව යාමට 2022 වසරේ මාර්තු මාසයේ දී විදේශීය සමාගම තීරණය කළේය.

“අපි වැලි හාරන්නේ ජනතාවගේ ආරක්ෂාවට බාධා එල්ලවන අයුරින් නොවේ. අදාල අණ පනත් වලට එකඟව වැඩ කරන්නේ. ජනතාවගේ විරෝධය එල්ල වේ නම් අපි වැලි හෑරීම නවතා දමා යන්ත්‍ර සුත්‍ර ද රැගෙන දුපතෙන් පිටවෙලා යනවා,“ යි මන්නාරමේ ඛනිජ වැලි පර්යේෂණයේ හා කැනීම් වල නිරතව සිටි “ටයිටේනියම් සෑන්ඩ්“ නම් ඕස්ට්‍රේලියානු සමාගමේ ලංකා නියෝජිතයකු වූ එස්.චාලිය පවසා තිබුනි.

ඛනිජ වැලි පර්යේෂණ හා කැනීම් නිසා මන්නාරම් දුපතේ ජන ජිවිතයට හා පරිසරයට වන බලපෑම ගැන සාකච්ජා කිරීමට මන්නාරම් පුරවැසි කමිටුව විසින් නගර සභා ශ්‍රවනාගාරයේ 2022 වසරේ මාර්තු මාසයේ දී කැදවා තිබු රැස්වීමකට සහභාගිවූ ඕස්ට්‍රේලියානු සමාගමේ මෙරට නියෝජිතයා මේ බව කියා තිබුනේ රැස්ව සිටිය වුන්ගේ අත් පොළසන් මැදය.

යනවා නම් ඉක්මනට යන්න

පරිසර, මානව හිමිකම්, ධීවර,ගොවි හා ගැමි සංවිධාන ක්‍රියාධරයන්, පළාත් පාලන ආයතන නියෝජිතයන්, රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික අංශයේ සංවිධාන වල නියෝජිතයන් ඇතුළු මන්නාරම් පුරවැසි කමිටුව එම අවස්ථාවේ එකහෙලා කියා තිබුනේ එම තීරණය කඩිනමින් ක්‍රියාත්මක කරන ලෙසයි.

දූපතේ මහා පරිමාණයෙන්වැලි කැණීම් සිදු කිරීම නිසා සැලකිය යුතු ලෙස ලවණ ජලය කාන්දු වීමෙන් පානීය ජලය අපවිත්‍ර වීම, ධීවර කර්මාන්තයෙන් සහ අනෙකුත් ප්‍රාථමික කර්මාන්තවලින් ජීවනෝපාය සරි කරගන්නා දස දහස් සංඛ්‍යාත දුපත්වාසීන්ගේ ජීවිතවලට බාධා පැමිණෙන බව මන්නාරම පරිසරය සුරැකීමේ සංවිධානය ද පෙන්වා දී තිබුනි.

“සාම්ප්‍රදායික ධීවර බිම් හා ජීවනෝපාය විනාශ වීම, ළිං සහ භූගත ජලයේ ලවණතාව වැඩි වීම, පැරණි තල් වනාන්තර විනාශ වීම, සංක්‍රමණික පක්ෂීන්ගේ වාසස්ථාන විනාශ වීම, සංචාරක කර්මාන්තයට වන හානිය වැනි සමාජ, පාරිසරික හා ආර්ථික ප්‍රතිවිපාක බොහොමයි.ඒ වගේම මන්නාරමේ ඓතිහාසික ස්ථානවලටත් මේ මගින් හානි ගේනවා,“යැයි මන්නාරම් පුරවැසි කමිටුවේ ප්‍රධානි ඒ.ඥාණප්‍රකාශම් පියතුමා පසුගිය වසරේදී පෙන්වා දුන්නේය.

මන්නාරම දූපත ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ වැල්ලේ ඉල්මනයිට්, රූටයිල්, ගානට් සහ සර්කන් වැනි ඛනිජ අඩංගු ටොන් මිලියන 265 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ඇති බවට ඕස්ට්‍රේලියානු ටයිටේනියම් සෑන්ඩ් සමාගම (TSL) පර්යේෂණ මගින් සනාථ කරගෙන තිබේ. ගුවන් යානා සහ තීන්ත නිෂ්පාදන ඇතුළු කර්මාන්ත ගණනාවක එම ඛනිජ වර්ග යොදාගනු ලැබේ.

පුද්ගලික ඉඩම් හිමියන්ගේ අවසරයකින් තොරව වැලි කැනීමේ වලවල් 4000 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් සමාගම විසින් හෑරූ බවත්, ඇතැම් වලවල් මීටර් 12 ක් තරම් ගැඹුරු බවත් පසුගිය වසරේ පුරවැසි කමිටු රැස්වීමේදී ප්‍රකාශවිණි.

TSL සමාගම ප්‍රකාශ කරන පරිදි මන්නාරමේ වැලි කැනීම සඳහා දී ඇති බලපත්‍රය 2021 මැයි 4 සිට තවත් වර්ෂ දෙකකට භූ විද්‍යා සමීක්ෂණ හා පතල් කාර්යාංශය විසින් දීර්ඝ කර තිබුනි. එම බලපත්‍රය හිමිව තිබුනේ TSL සමාගමේ මන්නාරම් දූපතේ බැර ඛනිජ වැලි ව්‍යාපෘතියේ හවුල්කාර කිල්සයිත් එක්ස්ප්ලෝරේෂන් ප්‍රයිවට් ලිමිටඩ් නම් ශ්‍රී ලාංකික සමාගමටය.

දැනටමත් 63% ක භුමි ප්‍රමාණයක් මුහුදු මට්ටමින් පහතට ගිලා බැස ඇති මන්නාරම් දූපතේ වැලි කැනීම් නතර නොකළොත් සමස්ත භුමියම විනාශ මුඛයට ගොස් පරිසරයට සිදුවන හානිය නැවත ගොඩගත නොහැකි බවට පාරිසරික සංවිධාන අනතුරු අලවා තිබුනි.

ටයිටේනියම් සෑන්ඩ්ස් සමාගම විසින් ජන ජීවිතය සහ පරිසරය අවදානමේ හෙලමින් මන්නාරම් දූපතේ වැලි කැනීම ඕස්ට්‍රේලියානු පාර්ලිමේන්තුවේත් ප්‍රශ්න කිරීමට ලක් විය.

“මෙවැනි විනාශකාරී ව්‍යාපෘති ඕස්ට්‍රේලියානු ව්‍යාපාර අපකීර්තියට පත් කරන බැවින් මෙය ඉදිරියට ගෙන නොයන ලෙස ටයිටේනියම් සෑන්ඩ්ස් වෙත බලපෑම් කළ යුතුයි,” යනුවෙන් සෙනෙට් සභික ජැනට් රයිස් 2020 නොවැම්බර් 12 වැනි දින ඕස්ට්‍රේලියානු පාර්ලිමේන්තුවේදී කියා සිටියාය.