පරිසරය වෙනුවෙන් සටන් කර සම්මාන දිනු ගෝතමාලාවේ ගොවියා

0

සම්මාන, ගරු බුහුමන් ලැබිය යුත්තේ සමාජයේ සුබසිද්ධිය උදෙසා කටයුතු කරන පුද්ගලයින්ට බව අවිවාදයෙන් පිළිගත යුතුයි.

ගෝතමාලාවේ වෙසෙන ගොවියෙක් හා සමාජ ක්‍රියාකාරිකයෙක් වන Rodrigo Totට පසුගිය අප්‍රේල් 24 වනදා දින පරිසරය ආරක්ෂා කිරීමට ඔහු දැක්වූ සුවිශේෂී දායකත්වය අගයමින් Goldman Environmental සම්මානය පිළිගැන්වූවා.
Rodrigo Totට කාරුණික වදනින් කතාබහ කරන, ශුභාරංචි පතුරවන ආගමික උපදේශකයකු වන අතර සිය හඬ අවදි කරන්නේ ස්වදේශීය Q’eqchi වැසියන්ගේ භූමිය පතල් කැණීම් වලට පුද්ගලික සමාගමක් හා රජය විසින් පවරාගැනීමට විරුද්ධවයි.

Tot ට මේ සම්මානය ලබාදීමට හේතුවූ ප්‍රධාන කරුණ වී තිබෙන්නේ ‘සිය ජනතාව උදෙසා ලබාදුන් නීර්භීත නායකත්වයත්, මුතුන් මිත්තන්ගේ උරුමයෙන් ලැබූ සිය භූමිය ආරක්ෂා කරගැනීමට සිදුකළ සුවිශේෂී සටන වෙනුවෙන් දැක්වූ දැවැන්ත දායකත්වයයි.
Tot පරිසරය වෙනුවෙන් සිය හඬ අවදි කළ නිසාම 2012 වසරේදී ඔහුගේ එක් පුතෙකුද අභිරහස් ලෙස ඝාතනයට ලක්විය. නමුත්, මේ ඝාතනය හඳුන්වාදී තිබෙන්නේ සොරකමක් ලෙසිනුයි. Goldman Environmental සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබූ ලතින් ඇමරිකානු ජයග්‍රාහකයින් දෙදෙනා මීට පෙර ඝාතනයට ලක්වී ඇත.

Totගේ ජීවිතයට ද කිහිපවරක්ම මරණ තර්ජන එල්ලවී ඇති බව ඔහු පවසයි. 2012 වසරේදී මානව හිමිකම් සුරැකීම සඳහා වන Inter-American කොමිසම මගින් ඔහුගේ ජීවිතයට එල්ලවන තර්ජන මැඩලීමට අවශ්‍ය ආරක්ෂාකාරී පියවර ගන්නා ලෙස ගෝතමාලානු රජයෙන් ඉල්ලා සිටියේය. නමුත්, ගෝතමාලානු රජය ඊට කිසිදු ප්‍රතිචාර දක්වා නැත.

‘මගේ පුතා අහිමිවුණු විදිය කවදාවත් අමතක වෙන්නේ නැතිවෙයි. ඒත්, මා අඛණ්ඩව සටන් කරනවා. 1980 දී අපි හිටියා නම් ඔවුන්ට අපව හිටිහැටියේ අතුරුදහන් කරදමා නිහඬව සිටින්නට පවා හැකිවුණා. නමුත්, අද එවැනි සමාජ ක්‍රියාධරයකු අතුරුදහන් කළොත් ඔවුන්ට විරුද්ධව තවත් 10 දෙනෙක් නැගී සිටීවි.‘

The Associated Press සමග සිදුකළ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී Tot පැවසුවේ මෙවැනි ගෞරව සම්මානයකින් පිදුම් ලැබීම තමන්ට හිමිවූ සුවිශේෂී භාග්‍යයක් බවත් පෙර සිටි තැනැත්තා ලෙසම තමන් සිය ජීවිතය ගතකිරීමට කැමති බවත්ය. ‘මම කරන, කියන කටයුතු වල තවදුරටත් යෙදෙන්නට මේ සම්මානය තුළින් උත්තේජනයක් ඇතිවුණා. අපේ ස්වාභාවික සම්පත් වෙනුවෙන් හා භූමිය වෙනුවෙන් සිදුකල දැවැන්ත අරගලයට ලැබුණු වටිනාකමක් ලෙසත් මෙය හැඳින්විය හැකියි‘ යන්න ඔහුගේ අදහසයි.

පාරිසරික ක්‍රියාකාරිකයින්ගේ ජීවිත වලට දැවැන්ත තර්ජනයක් සිදුවන කලාපයක් ලෙස ලතින් ඇමරිකාව නම් කර ඇත. 2010-2015 අතර කාලසීමාවේදී මෙවැනි පාරිසරික ක්‍රියාකාරිකයින් 570 ක් පමණ ලතින් ඇමරිකාව තුළ ඝාතනයට ලක්කර ඇති බව ලන්ඩනයේ පිහිටි Global Witness සමූහය පවසයි.

2016 මාර්තුවේදී Goldman Environmental සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබූ හොන්ඩුරාස් හි Berta Caceres ඇගේ නිවසට කඩාවැදුණු අවිගත් මිනිසුන් පිරිසක් විසින් ඝාතනයට ලක්විය. මේ සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබූ තවත් තැනැත්තෙකු වන මෙක්සිකෝ, ස්වදේශීය නායක Isidro Baldenegro 2017 ජනවාරි මසදී ඝාතනයට ලක්වුණේ මෙක්සිකෝවේ උතුරු ප්‍රදේශයේ පිහිටි Chihuahua හිදීය.

නිකල් හා රන් සොයමින් පතල් කැණීම නිසා අසාර වූ ගොවිබිම් සරුසාර කිරීමේ අවශ්‍යතාවය රජයට පෙන්වාදෙමින් Totගේ නායකත්වයෙන් යුතු “Lote 9” සමාජය දශක ගණනාවක් පුරා සටනේ නිරතවනවා.

මේ භූමියට ඔප්පු හිමිකරගැනීමට නම් එහි අයිතිකරුවන්ට ඩොලර් 4500 ක මුදලක් ගෙවන ලෙස පවසමින් 1974 දී සම්පාදනය වූ නීති වලට එල්ල වූ ප්‍රතිවිරෝධයක් ලෙස මේ සටන ආරම්භ විය. 1985 දී මේ භූමියේ ප්‍රාදේශීය අයිතිය Totට හිමිවු අතර වෙනත් ස්වදේශීය ගොවීන් 63 දෙනෙකු සිය මුදල් සම්පූර්ණ කළහොත් ඔවුන්ට එහි අයිතිය හිමිවන බැව් රජය විසින් ප්‍රසිද්ධ කර තිබුණි.

නමුත්, වසර තුනකට පසු මෙහි සැබෑ අයිතිකරුවන් වූ දේශීය ජනතාවට ඊට ඇති උරුමය අතුරුදහන් වී ගියේ, 2002 දී මෙහි අවසන් මුදල් අදාළ ප්‍රදේශයේ ජනතාව විසින් ගෙවාදැමූ පසුත් රජය නීතිමය වශයෙන් ඔප්පු ප්‍රදානය කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කිරීමත් සමගයි.
2004 වසරේදී පතල් හා බලශක්ති අමාත්‍යංශය Agua Caliente ඇතුළු මායා සමාජ 16 ක ප්‍රජාවට මෙහි පතල් කැණීමේ අයිතිය ලබාදුන්න ද ඒ අයිතිය පසුකාලීනව Compania Guatemalteca de Niquel නම් සමාගම සතුවිය.

‘අපි මෙය ආරක්ෂා කරන්න කටයුතු කරන්නේ මේ තුළ දැවැන්ත ස්වභාවික සම්පත් ප්‍රමාණයක් පවතින නිසයි. සුවිශාල ප්‍රජාවකගේ ජල අවශ්‍යතාවය සපුරාලන ජල උල්පත් 10 ක් මෙහි පවතිනවා. මේ ජල උල්පත් සිඳී ගියොත් අපිට ජලය නැතිවෙලා යයි‘
සිය භූමියේ සිදුකරන පතල් කැණීම් කටයුතු නවත්වන ලෙසත් මෙය පරිසරය අවදානමක තැබීමක් බවත් පවසමින් ඔහු ඇතුළු පිරිස දිගින් දිගටම අරගල වල නිරතවන්නට විය.

Goldman සම්මාන උළෙලේ විනිශ්චය සභාවේ විශ්වාසය වී තිබෙන්නේ ‘Tot නිසා නිසැකවම Agua Caliente පතල් කැනීම ප්‍රමාද වූ බවයි.‘

ගෝතමාලානු රජය හා පතල් කැණීම් සිදුකරන සමාගම පසුගිය සඳුදා (24) දින මේ සම්මානය හිමිවීමත් සමග සිදුකළ කිසිදු නිවේදනයකට ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ නැත. ගෝතමාලාවේ සිය පතල් කැණීම් කටයුතු සිදුකරන සමාගම් වලට එල්ල වන ප්‍රධානතම චෝදනාව වී තිබෙන්නේ ඔවුන්ට විරුද්ධවන්නන්ට එරෙහිව ප්‍රචණ්ඩත්වය පතුරවන නිසාවෙනුයි. දුප්පත් හා සමාජයේ අඩු සැලකුම් ලැබෙන ජනතාව මේ අතරින් ප්‍රචණ්ඩත්වයට ගොදුරු වන බොහෝ පිරිස වී සිටියි. ගොවීන් ඔවුන් ජීවත්වන ප්‍රදේශ වලින් බලෙන් ඉවත්කර දැමීම හා දූෂණයට ලක්කිරීම ද මේ සමාගම් හිමියන්ට එල්ලවී තිබෙන අනෙකුත් ප්‍රධාන චෝදනා අතරට අයත්.

ලාභ නොබලන පාරිසරික හා සමාජයේ නීතිය ස්ථාපිත කිරීම සඳහා පිහිටුවා තිබෙන සමූහයක් වන Calas ට අනුව සෑම අවස්ථාවකදීම ස්වදේශීය ජනතාව පතල් කැණිම් වලට විරුද්ධ වී ඇති බව තහවුරු වී ඇත. එමෙන්ම, එවැනි බොහෝ අවස්ථා වලදී රජය සහය පළකර ඇත්තේ ද අදාළ සමාගම් වලටයි.

සිය මාපියන්ගේ අභාවයත් සමගින් 12 හැවිරිදි වියේදී දී සිට සමාජ සේවයට කැපවන ඔහු පරිසරයට දැඩි සේ ඇළුම් කරන්නට ගත්තේය. ක්‍රමයෙන් උස්මහත් වන Tot ගහකොළට ඇළුම් කරන්නට ගත්තේය. 1960-1996 සමයේදී ගෝතමාලානු යුද්ධය පැවති සමයේදී රජය ඔහුව බලෙන් හමුදා සේවයට බඳවා ගත්තේය. යුදහමුදා බළඇණි වලට සමාන සංවිධානයක් මෙමගින් ජනගහන පාලනය සිදුකෙරුණි. මිලිටරියට සහය පළනොකළද Tot ට මේ කටයුත්ත බලෙන් සිදුකිරීමට සිදුවිය. ‘ඒ කාලයේදී බොහෝ අතුරුදහන් වීම් සිදුකෙරුණා.‘ මේ සමයේදී ද ඔහු උත්සහ දරා තිබෙන්නේ සිය භූමියේ අයිතිය රැකගැනීමටයි. එකලදී Tot සටන් කරන්නේ කෙලෙසින්ද යන වග ඉගෙනගත් බව ඔහු පසුකලෙක පවසනවා.

ජනතාවට සිය භූමිය සඳහා තිබෙන අයිතිය ගෝතමාලානු රජය උල්ලංඝනය කිරීම පිළිබඳ මාර්තු 18 වැනිදා මානව අයිතීන් සඳහා වූ Inter-American කොමිසම නඩුවක් ගොනුකළේය. ස්වභාවික සම්පත්, නිදහස් නිර්ණය හා ඔප්පු ලැබීමේ අයිතිය රජය මගින් ප්‍රතික්ෂේප කිරීම මෙහිදී සැලකිල්ලට ලක්වූ ප්‍රධාන කරුණු විය.

‘අපි ඉල්ලන්නේ ඉඩම් වලට දැනටමත් මුදල් ගෙවා තිබෙන පසුබිමක මේ ඔප්පු හිමිකම ලබාදෙන ලෙසයි. මේ සම්බන්ධ රිසිට්පත්, වෙනත් දත්ත වගේම ඉඩම් අයිතියත් අපිට තියෙනවා. අපිට මේ භූමියේ අයිතිය සුරකින්න ඕන‘ යන්න Tot ගේ අදහසයි.

වින්ද්‍යා ගම්ලත්

Facebook Comments

wedding people