රජයේ මූල්‍ය තත්වයේ හා බාහිර වශයෙන් සැපයෙන මූල්‍යමය ආරක්ෂාවන්ගේ සීමාසහිත භාවය නිසා ශ්‍රී ලංකාවට යථා තත්වයට පත් වීමට ඇති මාවත ඉතා පටු මට්ටමක පවතින්නේ යැයි ලෝක බැංකුවේ නවතම වාර්තාවෙන් අනතුරු අඟවා තිබේ.
ආර්ථික ක්‍රියාකාරීත්වයේ පවතින්නේ අඩු මට්ටමේ සමබරතාවයක් බව කියා සිටින වාර්තාව, එසේ වූවත් උද්ධමනයේ සීමා රහිත බව පාලනය කිරීම, ගනුදෙනු පවත්වාගෙන යා හැකි මට්ටමකට විදේශ විනිමයේ ද්‍රවශීලතා පීඩනය සමනය කිරීම සහ ණය ප්‍රතිව්‍යූහගත කිරීමේ යම් ප්‍රගතියක් සහිතව ආර්ථිකය ස්ථායීකරණයේ ප්‍රාරම්භක සලකුණු පෙන්නුම් කර ඇතැයි ද පෙන්වා දෙයි.
ඒ අතර, ණය ප්‍රතිව්‍යූහගත කිරීම සාර්ථක කරගැනීම සහ ව්‍යූහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ අඛණ්ඩව ක්‍රියාත්මක කිරීම, මේ ස්ථායීතාවය රැකගැනීමටත්, රට තිරසාර සංවර්ධනයක් වෙතට සහ දරිද්‍රතාවය අවම කිරීමේ මාවතකට යලි යොමු කිරීම සඳහාත් අත්‍යාවශ්‍ය වන බවද අවධාරණය කරයි.
හදිසි කම්පන කීපයක් මගින් උත්සන්න කරණු ලැබ අන්තිමේ දී රට ආර්ථික අර්බුදයක ගිල්වනු ලැබීමට මුල්වූ, බොහෝ කාලයක සිට පැවත එන, ව්‍යූහාත්මක දුර්වලතා මෙහි දී ලෝක බැංකුව පෙන්වා දී ඇත.
ලෝක බැංකු වාර්තාව අවධාරණය කරන්නේ දුර්වල පාලනය, සීමා බාධක සහිත වෙළඳපොල පාලනය, දුබල ආයෝජන වාතාවරණය, දුරාචාරවත් මූල්‍ය ප්‍රතිපත්තීන්හි විකට රංගන සහ පරිපාලිත විනිමය අනුපාතයන් සාර්ව ආර්ථික අසමතුලිතතාවයන්ට දායක වූ බවයි.
ඒ අතර රාජ්‍ය මූල්‍යකරණයේ විනය විරෝධී බව ද ලෝක බැංකුවේ විවේචනයට ලක්ව තිබේ.
ඔවුන් තව දුරටත් අවධාරණය කරන්නේ රාජ්‍ය මූල්‍ය පාලනයේ නොහික්මුණුකම ඉහළ රාජ්‍ය මූල්‍ය හිඟයන්ට සහ බරපතල මූල්‍ය අවශ්‍යතා වලට තුඩු දුන් අතර, ආරක්ෂා රහිත වාණිජ ණය ගැනීම් සමඟින් ණය අවදානම ඉහළ නැංවුනු බවයි.
දූරදර්ශී මූල්‍ය දැක්මක් නොමැතිකම සහ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ආණ්ඩුවේ රාජ්‍ය මූල්‍ය අවපාලනය ද ශ්‍රී ලංකාවේ බරපතල ආර්ථික අර්බුදයට හේතු වූ බවත් එම වාර්තාව පෙන්වා දෙයි.
“2019 දී, කාලයට යෝග්‍ය නොවූ බදු කප්පාදු කිරීම මගින් දුර්වල මූල්‍ය ආරක්ෂණයන් තවදුරටත් ඛාදනය කළ අතර තිරසාර නොවන මට්ටම් වලට ණයබර ශීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වීමට හේතුවක් විය.”
ගෝඨාභය රාජපක්ෂ 2019 මැතිවරණයේදී බදු කප්පාදුවක් වෙනුවෙන් ප්‍රචාරක කටයුතු වල නිරත විය. සිය ප්‍රතිවාදියා සහ වත්මන් විපක්ෂ නායක සජිත් ප්‍රේමදාසට එරෙහිව ඡන්ද ලක්ෂ පහලවකට ආසන්න ප්‍රමාණයක විශාල ජයග්‍රහණයක් අත්කර ගත් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ සිය මැතිවරණ පොරොන්දුව ක්‍රියාත්මක කිරීම ආරම්භ කළේය.
ඒ අතරවාරයේ, රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමණාකරණය පිළිබඳව දූරදර්ශී දැක්මක් නැති කම සමග බැඳුණු නිසි ස්වාභාවික පොහොරක් ක්‍රමානුකූලව හඳුන්වා දීමේ සවිස්තරාත්මක අධ්‍යයනයකින් තොරව රටේ කෘෂිකර්මය කාබනික ගොවිතැනට පරිවර්තනය සඳහා ඇරඹූ ප්‍රහාරාත්මක ක්‍රියාමාර්ගය මගින් රටේ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදනයට විශාල හානියක් කෙරුණු අතර ඒ මගින් ආහාර අනාරක්ෂිතභාවය ඉහළ යමින් ආහාර සඳහා වන පිරිවැය අහස උසට නැගුණි.
ගෝඨාභය රාජපක්ෂ, ජනාධිපතිවරයා ලෙස තේරී පත්වූ වහාම සිය මැතිවරණ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයේදී පොරොන්දු වූ බදු කප්පාදුව සපුරාලීම ආරම්භ කළේය. ඒ නිසාම 2020 සහ 2022 අතර බදු ගෙවන්නන්ගේ සංඛ්‍යාව දශලක්ෂයකට ආසන්න ප්‍රමාණයකින් පහත වැටී ගියේය.
බදු ව්‍යූහයේ විශාලතම වෙනස වූයේ එකතු කළ අගය මත බද්ද (වැට් බද්ද) 15% සිට 8% දක්වා අඩු කිරීමයි. ඊට සමගාමීව 2% ක් වූ ජාතිය ගොඩනැගීමේ බද්ද අහෝසි කළ අතර වරාය හා ගුවන් තොටුපළ සංවර්ධන බද්ද 2.5% කින් අඩු කරන ලදී. අහෝසි කරන ලද බදු අතර ආර්ථික සේවා ගාස්තුව ද ඇතුළත් විය.
හඳුන්වා දුන් අනෙකුත් ජනප්‍රිය ක්‍රියාමාර්ගයන් ද එකතුවී රටේ ආර්ථිකයට දැඩි බලපෑමක් එල්ල කළ අතර ඒ වන විටත් අරගලයක නිමග්නව සිටි ආර්ථිකය වඩාත් කුපිත කළේය.
මූල්‍ය අවපාලනය සහ බදු කප්පාදුව 2020 දී ශ්‍රී ලංකාව දක්කාගෙන ගියේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය වෙලඳපොලවල් වෙත ප්‍රවේශය අහිමි වන තැනට වූ අතර, ඉන් අනතුරුව නිල සංචිත වේගයෙන් පල්ලම් බැස ගිය අතර, විදේශ විනිමයේ ද්‍රවශීලතා බාධාව හේතුවෙන් 2022 දී අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ වල උග්‍ර හිඟයක් ඇති වූ බව ලෝක බැංකු වාර්තාව සටහන් කරයි.
ඒ් සමඟින් 2022 අප්‍රේල් මාසයේදී විදේශ ණය සේවා ගෙවීම් තාවකාලිකව අත්හිටුවීම සිදු වූ අතර ණය ප්‍රතිව්‍යූහගත කිරීම විසඳීමට ඉතිරිව තිබෙන බව වාර්තාවේ වැඩිදුරටත් සඳහන් වේ.
“අර්බුදය මධ්‍යයේ, රැකියා මිලියන භාගයක් අහිමි විය, ආහාර අනාරක්ෂිතභාවය සහ මන්දපෝෂණය වැඩි විය, දරිද්‍රතාවය දෙගුණ වූ අතර අසමානතාවය පළල් විය”.
ගෝඨාභය රාජපක්ෂ, මහින්ද රාජපක්ෂ හා බැසිල් රාජපක්ෂ ඇතුළු වගඋත්තරකරුවන් 2019 සිට 2022 දක්වා කාලය තුළ ගත් වැරදි ආර්ථික කළමනාකරණ තීරණ හේතුවෙන් ජනතාවගේ මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවී ඇති බව අගවිනිසුරු ජයන්ත ජයසූරීය, බුවනෙක අලුවිහාරේ, විජිත් මලල්ගොඩ හා මුර්දු ප්‍රනාන්දු යන විනිසුරුවරු පසුගියදා තීරණය කර තිබුනි.
ඒ ශ්‍රී ලංකා විවෘත විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය මහීම් මෙන්ඩිස් ඇතුළු පිරිසක් ගොනු කළ මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමේ තිරණය ප්‍රකාශයට පත් කරමිනි.
ලෝක බැංකුවේ සංඛ්‍යා සටහන් වලට අනුව, 2002 දී ලේඛණගත කරන ලද ආදායම් හැකිලීම්, රැකියා අහිමිවීම් හා නරක අතට හැරෙන සුභසාධනයන්ගේ ඍනාත්මක බලපෑම් මධ්‍යයේ පෞද්ගලික ණය හැකිලීම්, යෙදවුම් හිඟය සහ සැපයුම් දාම කඩාකප්පල් කිරීම් මධ්‍යයේ ඉදිකිරීම්, නිෂ්පාදන, දේපළ වෙළඳාම් සහ මූල්‍ය සේවා වඩාත් පීඩාවට පත් විය.
2023 පළමු මාස හතර තුළ සමස්ත රාජ්‍ය මූල්‍ය හිඟය ඉහළ යාම සටහන් කරන අතරම සමස්ත ප්‍රගමනය වැඩි දියුණු වී ඇති බවත් සඳහන් කරන ලෝක බැංකුව වක්‍ර බදු සහ බලශක්ති මිල ඉහළ යාම දුප්පතුන් සහ අවදානමට ලක්විය හැකි අය මත විෂමානුපාතික බරක් පැටවීම ගැන කනස්සල්ල පළ කර ඇත.
“ඉලක්ක සහිත ක්‍රියාමාර්ග වලින් සමනය නොකළහොත්, බලශක්ති සහනාධාර ඉවත් කිරීම තවදුරටත් දරිද්‍රතාවය වැඩි කිරීමට හේතු විය හැක”.
ලෝක බැංකු වාර්තාවට අනුව, ශ්‍රී ලංකාවේ මෑත කාලීන සාර්ව ආර්ථික කාර්ය සාධනය බලාපොරොත්තු වූවාට වඩා හොඳ මට්ටමක පැවතුනද, ප්‍රකෘතිය කරා ගමනට තිබෙන පටු මාවත සහ සීමිත ආරක්ෂක අංගෝපාංග සැලකීමේ දී අවාසිදායක අවදානම් ද ඉහළ මට්ටමක පවතී.
ඒ අතරම ප්‍රතිසංස්කරණ හේතුවෙන් ඇති වූ දේශපාලන පස්සගැසීම් වැනි ජාතික හා ජාත්‍යන්තර තලයේ සාධක හා තියුණු ගෝලීය පසුබෑම, ශ්‍රී ලංකාව දරිද්‍රතාවයට පෙර පැවැති දුගී භාවයේ අනුපාත කරා යලි ගෙන ඒමට අවශ්‍ය අද පවතින ස්ථායීතාවය රැකගැනීම හා තිරසාර වර්ධනය යලිත් ලබා ගැනීමේ පියවරයන් ඉදිරියේ පවතින ප්‍රධාන අනතුරු බව ලෝක බැංකුව අනතුරු අඟවයි.
මේ අතර ජාත්‍යන්තර ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ආයතනයක් වන ෆිච් (Fitch) අනතුරු අඟවා ඇත්තේ, “ශ්‍රී ලංකාවේ මහා අපේක්ෂාවන් රැගත් 2024 අය-වැයේ වැඩ සටහන ක්‍රියාවට නැංවීමේ ඉහල අවදානමකට මුහුණ දී ඇති” බවයි.
අය-වැය කථාවෙන් පසු ප්‍රකාශිත ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ සිය දැක්ම තුළදී ෆිච් ආයතනය පවසන්නේ, ලබන වසරේදීත් අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාමට අපේක්ෂා කරන ආර්ථික ප්‍රකෘතිමත් වීම ඒ ලෙසින් ගලාගියත්, ශ්‍රී ලංකාව සිය අය-වැය තුළ සකස් කර ඇති ඉලක්ක සපුරාගැනීම අභියෝගාත්මක වනු ඇති බවයි.
“ෆිච් විශ්වාස කරන්නේ 2024 සඳහා රජයේ ආදායම් ඉලක්කයට සැලකිය යුතු අවදානමක් ඇති බවයි. ශ්‍රී ලංකාව සතුව රාජ්‍ය මූල්‍ය පසුබෑම පිළිබඳ ඉතිහාසගත වාර්තාවක් ඇති අතර, 2023 වසරේ මුල් මාස නවය තුළ ආදායම් එකතු කිරීම ඉලක්කයට සාපේක්ෂව ලද ආදායම 29% කින් අඩුවී තිබෙන බවයි.”
මේ ශ්‍රේණිගත කිරීමේ නියෝජිතායතනය 2024 දී ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය ඉතා සීමිත එකක් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරයි.
“2024 අග භාගයේ පැවැත්වෙන ජනාධිපතිවරණය, රාජ්‍ය සේවක වැටුප් සඳහා වන වැය ශීර්ෂය 14% කින් නැංවීමට අදාලවන වියදම් සැලසුම් පවත්වා ගැනීමට රජය දිරිමත් කරනු ඇතැයි අපි සිතමු.” යි ශ්‍රී ලංකාවේ පශ්චාත් අය-වැය පිළිබඳ සිය නවතම ආර්ථික විශ්ලේෂණයේදී ෆිච් පෙන්වා දී තිබේ.
Facebook Comments
