ආණ්ඩුවේ සුදු හකුරු අයවැය කතා ගැන හෙළිදරව්වක්

මුදල් ඇමැතිවරුන් විසින් ඉදිරිපත් කරනු ලබන අය-වැය කථා සැබෑ ලෙස ක්‍රියාත්මක වන අය-වැය සමග සසඳන කල්හි එකිනෙකට නොගැලපෙන බව හෙළිවී තිබේ.

අගනුවර පර්යේෂණ ආයතනයක් පෙන්වා දෙන පරිදි එයින් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ අය-වැයෙන් වෙන් කෙරෙන මහජන මුදල් වියදම් කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව ආණ්ඩුවකට සම්පූර්ණ දැනුමක් නොමැති බවයි.

2021 වසරේ අයවැය ලේඛනය සදහා ආණ්ඩුව විසර්ජන ගිනුම් අනුමත කර ගනිමින් කටයුතු සම්පාදනය කෙරෙමින් තිබිය දී, වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය ඒ බව අවධාරණය කර ඇත්තේ මෙවන් වාර්ෂික අය වැය ලේඛන මගින් ලබා දෙන ප්‍රධාන පොරොන්දු පිළිබද ආණ්ඩුවල ක්‍රියාකාරීත්වය හා විවෘත භාවය නිරීක්ෂණයට ලක් කරමිනි.

2018 අයවැය කතාව තුලදී මුදල් අමාත්‍යවරයා තමන් විසින් ඉදිරිපත් කළ යෝජනා නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වන්නේ ද යන්න අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා මුදල් අමාත්‍යාංශය යටතේ සැලසුම් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ඒකකයක් පිහිටුවන බව නිවේදනය කරන ලද්දේ වී මුත්; පසුව තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම් පනත යටතේ වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය කළ ඉල්ලීමකට ප්‍රතිචාර වශයෙන් මුදල් අමාත්‍යාංශය දුන් පිලිතුර වී ඇත්තේ එවැනි ඒකකයක් නොපවතින්නේය යන එපමණට පරස්පර විරෝධී වූ ප්‍රතිචාරයයි.

තොරතුරු හෙළිදරව් කිරීමේ සහ අයවැය පොරොන්දු ක්‍රියාත්මක කිරීමේ මෙම දුර්වලතා වලින් පෙනී යන්නේ ඉදිරි වසර සදහා මහජන මුදල් වෙන් කළ අය-වැය යෝජනා, ඒවා ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසුව කුමන පීල්ලකට මාරු වනු ඇත්දැයි ආණ්ඩු නොදන්නා බව යැයි ද එම පර්යේෂණ ආයතනය පෙන්වා එය දෙයි.

කඩවුණු පොරොන්දු

පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් වන අය-වැය යෝජනා, පොරොන්දු හා ඒවා ක්‍රියාවේ යෙදවීම් අතර පරස්පරය ඒවා ඉටු කිරීමේ අඩු සම්භාවිතාව මගින් තහවුරු වන බව පෙන්වා දෙන වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය උදාහරණ ලෙස පෙන්වන්නේ; 2018 ගත්කළ එම වසරේ පළමු මාස හය අවසානයේදී, ප්‍රගතියේ වේගය මන්දගාමී වෙමින් ඉලක්ක වලට අනුකූලව ඉදිරියට ගියේ පොරොන්දු වලින් 8% ක් පමණක් බව යි.

ඊට අමතරව, යෝජනා වලින් 33% ක ප්‍රගතිය එක්කෝ භින්නව ගිය, නැතිනම් පැහැරහරින ලද හෝ අනාවරණය නොකළ ඒවා ලෙස තම ආයතනය වර්ගීකරණය කළ බව එම ආයතනය වැඩි දුරටත් පවසයි.

‘වෙරිටේ’ පෙන්වා දෙන්නේ මෙහි අරුත වන්නේ රජය එක්කෝ තමන් කියා සිටින දේ නොකර සිටීම හෝ එසේ නොමැති නම් රු. මිලියන 60,200 ක් වටිනා මෙම අය-වැය පෙරොන්දු 33 සම්බන්ධයෙන් කළේ කුමක්දෝ යි නොකියා සිටීම බවයි.

එසේම, 2018 අයවැයේ වියදම් යෝජනා වලින් වැඩි පංගුව එනම් 59% ක්, ඒවා ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී අතපසුවීම් සිදුවී යැයි ද ඔවුන් වර්ගීකරණය කර ඇත.

වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය 2019 අය-වැයෙන් ඉදිරිපත් වූ රුපියල් මිලියන 100,875 ක් වැය වන පොරොන්දු 37 ක් තම නිරීක්ෂණයට ලක් කර තිබෙන අතර ඒ අනුව, පෙනී ගොස් ඇත්තේ මේ අයවැය කතාවේ එන වියදම් යෝජනා සහ ප්‍රතිපත්ති යෝජනා යන දෙකෙහි දී ම, අයවැය කථාවේ සහ ක්‍රියාත්මක කරන දෙයෙහි පරස්පරයක් තිබෙන බවයැයි එම ආයතනය පෙන්වා දෙයි.

එම විශ්ලේෂණ පෙන්නුම් කර ඇත්තේ බොහොමයක් වියදම් යෝජනා සදහා වෙන්කරන ප්‍රතිපාදන සැම වසරකදී ම අඩු කර ඇති බවයි.

2019 නිරීක්ෂණයන් අනුව අයවැයෙන් ඉදිරිපත් කරන ලද ප්‍රතිපත්ති යෝජනා වලින් 41% ක් ක්‍රියාත්මක නොවූ බවද, වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය අනාවරණය කර තිබේ.

2019 දී 32% යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳ කිසිදු තොරතුරක් ලබා ගත නොහැකි වූ බව ද ඔවුන්ගේ වාර්තාවේ වැඩි දුරටත් දැක්වේ.

පාරදෘශ්‍ය භාවයේ ගැටළු

මේ අතර වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය විමසන්නේ, මේ වන විට රාජ්‍ය අංශයේ පෙරළියක් සහ අපද්‍රව්‍ය හා දූෂණය තුරන් කිරීම සඳහා රජය සිය දැක්ම ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙන්නේ වී මුත්, ගතවූ කාලයේ පැවැති පෙරකී අත්දැකීම් සලකන කල්හි 2021 අය-වැය සම්බන්ධයෙන් විශ්වසනීය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ක්‍රියාවලියක් සහතික කිරීම සහ අය-වැයෙන් ඉදිරිපත් කරන අපේක්ෂිත ඉලක්ක හා අරමුණු සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා එහි යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ක්‍රියාවලියේ අධීක්ෂණයව කිරීම භාර දී ඇත්තේ කාටද? යන්නයි.

එම පර්යේෂණ ආයතනය වැඩි දුරටත් පෙන්වා දෙන්නේ අමාත්‍ය ධුරවල නිරන්තර වෙනස්වීම් හේතුවෙන් 2019 අය-වැය යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීමේ දී තිබිය යුතු විවෘතභාවයට බාධා ඇති වූ බවයි.

අමාත්‍යාංශ අතාත්වික ලෙස ඛණ්ඩනය කර තිබීමෙන් අමාත්‍යවරුන්ගේ වගකීම් බිඳ වැටී ගිය ආකාරයත් තම අයවැය අධීක්ෂණ ක්‍රියාවලියෙන් හෙළි වූ බව එම ආයතනය පවසයි.

නිශ්චිත අයවැය යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා අයවැය අධීක්ෂණය කිරීමේ වගකීම පැවරී ඇති අයට පවා තමන්ගේ නිරීක්ෂණයට ලක් විය යුතු, වගකිව යුතු ආයතන පිළිබඳ පැහැදිලි කිරීමක් ලබා ගැනීමට හෝ දීමට නොහැකි වූ බවද වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය වැඩි දුරටත් පෙන්වා දී තිබේ.

වැඩේ හරියන්න නම්,

ක්‍රියාත්මක අයවැයක් සඳහා, පහත සඳහන් කරුණු හතර බලධාරීන් වෙත වෙරිටේ පර්යේෂණ ආයතනය ඉදිරිපත් කර ඇත.

1. සෑම යෝජනාවක්ම අයවැයට ඇතුළත් කිරීමට පෙර ඒ සඳහා අවශ්‍ය තොරතුරු සහ විශ්ලේෂණ වැඩි දියුණු කිරීම සහ ලේඛනගත කිරීම.

2. අමාත්‍යාංශ වෙබ් අඩවි වල අයවැයේ තමාගේ කොටස ක්‍රියාත්මක කිරීම පිළිබඳ කාලෝචිත හා ස්ථාවර හෙළිදරව්වක් ලබා දීම.

3. විධායකය හා ව්‍යවස්ථාදායකය හරහා වඩා හොඳ අධීක්ෂණයක් ලබා දීම (උදා: පාර්ලිමේන්තු කමිටු සහ ව්‍යුහ)

4. අමාත්‍ය ධුර කැබලි කිරීම අවම කිරීම සහ එක් එක් අයවැය යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී පැහැදිලි වගවීමක් පවත්වා ගැනීම සහතික කිරීම” යන නිර්දේශ මේ නිසරු තත්වය වෙනස් කිරීම සදහා ඔවුන් යෝජනා කර තිබේ.