හිංසා, බලකිරීම් සහ තර්ජන “සත්‍ය කොමිසමට” බාධාවක්

තිස් වසරකට ආසන්න කාලයක් යුද්ධයෙන් බැටකෑ දෙමළ ජනතාව දැනටමත් ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති, යෝජිත සත්‍ය සහ සංහිඳියා කොමිසම ශ්‍රී ලංකා රජයේ ක්‍රියාකලාපය හේතුවෙන් අසාර්ථක විය හැකි බවට ප්‍රධාන පෙළේ මානව හිමිකම් සංවිධානයක් අනතුරු අඟවා තිබේ.

හියුමන් රයිට්ස් වොච් (Human Rights Watch – HRW) සංවිධානය සිය නවතම වාර්තාවක් මගින් පෙන්වා දෙන්නේ “ශ්‍රී ලංකා රජය සිදුකරගෙන යන හිංසාකාරී ක්‍රියාවන්, අලුතෙන් යෝජනා කර ඇති සත්‍ය සහ සංහිඳියා කොමිසමේ ඉලක්ක යටපත් කරන,” බවයි.

කුරිරු සිවිල් යුද්ධයෙන් බැටකෑ දෙමළ වින්දිතයන්, මානව හිමිකම් ක්‍රියාධරයන් සහ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කරනු ලැබුවන්ගේ ඥාතීන්ගේ සංගමයේ සාමාජිකයන් දිගින් දිගටම අවධාරණය කළේ කිසිඳු අභ්‍යන්තර යාන්ත්‍රණයක් කෙරෙහි ඔවුන්ට විශ්වාසයක් නොමැති අතර, ඔවුන්ගේ එකම ඉල්ලීම වන්නේ ජාත්‍යන්තර පරීක්ෂණයක් පමණක් බවයි.

“රජය වින්දිතයන්ගේ අදහස් විමසා නොමැති අතර, මීට පෙර පත්කළ කොමිසම් රැස්කළ සාක්ෂි ද නොසලකා හැර ඇත. ඔවුන් (වින්දිතයන්) මීට සහභාගී වුවහොත්, ඔවුන් ආරක්ෂක අංශවල හිංසනයට සහ නැවතත් කම්පනයට ලක්විය හැකිය,” යනුවෙන් හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය සදහන් කරයි.

ජාතික එකමුතු සහ සංහිඳියා කොමිසම (National Unity and Reconciliation Commission – NURC) යනුවෙන් සභාවක් ඇතිකිරීමට ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මෑතකදී දැරූ ප්‍රයත්න ද හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානයේ දැඩි විවේචනට ලක්ව ඇත.

පිටු 39කින් සමන්විත මෙම සවිස්තරාත්මක වාර්තාවට අනුව, “දකුණු අප්‍රිකානු මාදිලියේ” සත්‍ය කොමිසමක් ඇතිකිරීම මූලිකවම මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේදී සැබෑ ලෙසම සත්‍ය සහ යුක්තිය ලබාදීමට එල්ලවන ජාත්‍යන්තර පීඩනය මගහැරීමට දරන ප්‍රයත්නයක් බවට පෙනෙන්නට තිබේ.

“ශ්‍රී ලංකාවේ වාතාවරණයට වඩා ඉතාමත්ම වෙනස් වාතාවරණයක් තුළ ක්‍රියාත්මක වූ දකුණු අප්‍රිකානු ක්‍රියාවලිය සැපයූවේ අඩු අපරාධ සම්බන්ධ වගවීමකි. දකුණු අප්‍රිකානු සත්‍ය සහ සංහිඳියා කොමිසම එය ක්‍රියාත්මක වූ සමයේ ප්‍රධාන ඉදිරි පියවරක් වූ නමුත්, වර්තමානය වන විට, ජාත්‍යන්තර අපරාධවලට එරෙහිව නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම සම්බන්ධයෙන් වසර 30ක පමණ ගෝලීය අත්දැකීම් ඇත.”

NURC ය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය, එහි සාක්ෂි රැස්කිරීමේ යාන්ත්‍රණය, එහි සාමාජිකයන්ගේ සංයුතිය, එය පාර්ශ්වකරුවන් සමග පවත්වන සාකච්ඡා සහ වෙනත් ජාත්‍යන්තර මට්ටමේ සහභාගීත්වයන් ඇතුලු රනිල් වික්‍රමසිංහගේ යෝජිත NURC සම්බන්ධ විස්තර තවමත් ප්‍රසිද්ධ කොට නොමැත.

මෙම ක්‍රියාවලිය හරහා, ජාත්‍යන්තර නීතිය යටතේ දරුණු අපරාධ යටතට ගැනෙන අපරාධ සම්බන්ධයෙන් ඉතාමත් අල්ප වගවීමක් ලබාදේ යැයි, එසේත් නැත්නම් කිසිඳු වගවීමක් ලබානොදේ යැයි, වින්දිතයන් බරපතල ලෙස බිය පළකර ඇත.

හියුමන් රයිට්ස් වොච් වාර්තාව තවදුරටත් සදහන් කරන්නේ එවැනි වගවීමේ ක්‍රියාවලියක් නොමැති තත්වයක් තුළ මෙම ක්‍රියාවලිය ජාත්‍යන්තර නිර්ණායකවලට සහ කටයුතු කරන ආකාරයට එරෙහිව යනු ඇති බවයි.

මෙම වාර්තාව සැකසීමේදී සාකච්ඡාවන්ට සහභාගී වූ දෙමළ ජනතාව ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ “අපි අපගේ හඬ නැගුවහොත්, ඔවුන් අප අත්අඩංගුවට ගනු ඇති,” බවයි.

2023 වසරේ ජුනි මාසයේ දී පැවැත්වූ සම්මුඛ සාකච්ඡා 80කට අධික ප්‍රමාණයක් මත සිය වාර්තාව පදනම්වූ බවත්, ඒ හරහා යෝජිත NURC ය අතීතයේ සිදුවූ ජාත්‍යන්තර අපරාධ සම්බන්ධයෙන් සත්‍ය හෝ යුක්තිය ලබාගැනීමට දරන අවංක පියවරක් නොවන බව පෙනීයන බවත්, හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය පවසයි.

වින්දිතයන් සහ බලපෑමට ලක්වූ ප්‍රජාවන් සමග අවංකව කටයුතු කරන ලෙසත් මීට කලින් දරා ඇති ප්‍රයත්නයන් තුළින් ඉගෙන ගන්නා ලෙසත් රජයට බලකරන වාර්තාව දැඩි ලෙස කියා සිටින්නේ දැනටමත් රැස්කර ඇති සාක්ෂි මත සහ මීට පෙර ඇතිකළ කොමිසම් ඉදිරිපත් කළ නිර්දේශ මත කටයුතු කරන ලෙසයි.

සංක්‍රාන්ති යුක්තිය පිලිබඳ අධ්‍යයනය කළ, සංහිඳියා යාන්ත්‍රණය සම්බන්ධයෙන් 2017 දී ඇති කළ උපදේශක කාර්ය බලකාය ද මීට ඇතුළත් ය.

“සිය අයිතීන් ක්‍රියාත්මක කරන ලෙස ඉල්ලා සිටින වින්දිතයන්ට, ඔවුන්ගේ පවුල්වලට සහ මානව හිමිකම් ක්‍රියාධරයන්ට එරෙහිව සිදුකරමින් පවතින හිංසා රජය විසින් අවසන් කළ යුතුය. එනම්, එවැනි ක්‍රියා නැවැත්වීම සහ, ඔත්තු බැලීම, තර්ජනය කිරීම, විරෝධතා මර්දනය කිරීම, ත්‍රස්ත විරෝධී නීති අවභාවිත කිරීම සහ සුළුතර ප්‍රජාවන් ඉලක්ක කරගනිමින් ඉඩම් අල්ලාගැනීම වැනි ක්‍රියාවන්වල යෙදෙන හමුදාවේ, පොලිසියේ සහ බුද්ධි අංශවල සාමාජිකයන්ට නිසි දඬුවම් දීමයි.”

සත්‍ය, යුක්තිය සහ වගවීම ඉල්ලා සිටින පිරිස් ඇතුළු විරුද්ධ මත ඉදිරිපත් කරන්නන් නිශ්ශබ්ද කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලංකා බලධාරීන් කුරිරු ත්‍රස්ත නීතී භාවිත කරන බවද හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය පවසයි.

“ශ්‍රී ලංකාවට සත්‍ය සහ වගවීම දැඩි ලෙස අවශ්‍යයි. නමුත්, මේ සඳහා විශ්වාස කළ හැකි ක්‍රියාවලියක් සැකසීම සඳහා වින්දිතයන්ගේ පවුල්වල සහයෝගය ලබාගැනීම මෙන්ම ඔවුන්ට සහ ඔවුන්ගේ ප්‍රජාවන්ට එරෙහිව රජය විසින් සිදුකරන හිංසන නැවැත්වීම අවශ්‍ය යි,” යැයි පවසමින් හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානයේ නියෝජ්‍ය ආසියානු කලාප අධ්‍යක්ෂ මීනක්ෂි ගංගුලි වැඩිදුරටත් පැවසුවේ “අතුරුදන්වූවන්ට සිදුවූයේ කුමක්දැයි හෙළිකරගැනීම හෝ ඊට වගකිවයුත්තන්ට එරෙහිව ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම වෙනුවට, මෙම නව කොමිසම දිගින් දිගටම පවතින දණ්ඩමුක්තියට එරෙහිව පවතින ජාත්‍යන්තර පීඩනය නැතිකර ගැනීම අරමුණු කරගත් එකක් බව රජයේ ප්‍රකාශවලින්ම පෙනී යන” බවයි.

ඉදිරි නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග සඳහා භාවිත කිරීමට ශ්‍රී ලංකාවේ සිදුවූ ජාත්‍යන්තර අපරාධ පිලිබඳ සාක්ෂි රැස්කරගැනීමට විශේෂඥයන්ගෙන් යුතු කණ්ඩායමක් ජිනීවා හි එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලය විසින් පත්කර ඇත.

එසේම, එම කවුන්සිලය හරහා තවදුරටත් පරීක්ෂණ පැවැත්වීමට හේතුවක් නොමැති බව අනෙකුත් රජයන් ඒත්තු ගැන්වීමට තම ප්‍රයන්තය සමත්වනු ඇති යන බලාපොරොත්තුවෙන් රනිල් වික්‍රමසිංහ දකුණු අප්‍රිකාව, ස්විට්සර්ලන්තය සහ ජපානය වැනි රටවල මෙන්ම එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේද සහය පතා ඇති බව පෙනෙන්නට තිබේ.

කෙසේ නමුත්, එම ආණ්ඩුවලින් එවැනි සහයක් බලාපොරොත්තුවීමට එරෙහිව හියුමන් රයිට්ස් වොච් දැඩි කනස්සල්ල පළකර ඇත.

“වින්දිතයන් ප්‍රතික්ෂේප කරන සහ වින්දිතයන් අනතුරේ හෙලන ආකාරයේ සත්‍ය සහ සංහිඳියා කොමිසමකට මුල්‍යමය සහය ලබාදීම හෝ වෙනත් ආකාරයකින් එවන්නක් අනුමත කිරීම දකුණු අප්‍රිකාව, ස්විට්සර්ලන්තය සහ ජපානය ඇතුළු විදෙස් රජයන් සිදු නොකළ යුතුය. ප්‍රතිත්‍රස්ථ නීති යොදාගනිමින් සිදුකළ මානව හිමිකම් උල්ලංඝන නැවැත්වීමට ඇති කැපවීම වෙනුවෙන් යුරෝපා හවුල ඇතුළු ජාත්‍යන්තර පාර්ශවකරුවන් දිගටම රජයට පීඩනය එල්ල කල යුතුය,” යැයි හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානය පවසයි.

හියුමන් රයිට්ස් වොච් සංවිධානයට අනුව, රජය විසින් යුක්තිය ඉල්ලා සිටින කණ්ඩායම් ඉලක්ක කරගැනීම මෙම නව සත්‍ය කොමිසමේ විශ්වාසදායක බව යටපත් කරයි.

කලින් කලට පත්වූ ශ්‍රී ලංකා රජයන් වින්දිතයන්ගෙන් සහ සාක්ෂිකරුවන්ගෙන් පුළුල් ලෙස ප්‍රකාශ ලබාගත් කොමිසම් පත්කළ මුත්, ඒ කිසිවක් අවංක සහ විවෘත වගවීමකට මාර්ගයක් සැකසා නැත. ලැබුණු තොරතුරු මත අවශ්‍ය පියවර ගැනීම වෙනුවට බලධාරීන් කළේ දරුණු චෝදනා සහ හිංසාවලට එරෙහි පරීක්ෂණ සහ අදාළ නීතිමය කටයුතු අවහිර කිරීමයි.

“වික්‍රමසිංහ ජනාධිපතිවරයා ‘සංහිඳියාව’ ට ප්‍රචාරය ලබාදෙමින් සිටියදී, ඔහුගේ රජය කලින් හිංසාවට පත්වූ වින්දිතයන්ට, ඔවුන්ගේ පවුල්වලට සහ සුළුතර ප්‍රජාවන්ට තර්ජනය කරමින් සිටී,” යැයි ගංගුලි පවසයි.

යෝජිත අභ්‍යන්තර කොමිසම සම්බන්ධයෙන් අදහස් දක්වමින් ඇය අනතුරු හැගවූයේ විශ්වාසය අතිශයින්ම වැදගත් සාධකයක් බවයි: “ප්‍රගතියක් අත්කරගන්නා බව පෙන්වීම සඳහා තවත් එක් කොමිසමක් පත්කිරීම වෙනුවට, ශ්‍රී ලංකාවට දැඩි ලෙස අවශ්‍ය අවංක සත්‍ය සහ යුක්ති ක්‍රියාවලියක් සඳහා අවශ්‍ය වන විශ්වාසය දිනාගැනීමට රජය කටයුතු කළ යුතුයි.

1980 ගණන්වල JVP කැරලි සමයේදී සහ දශක තුනක් පුරාවට LTTE සංවිධානය සමග තිබූ සිවිල් යුද්ධය අතරතුරදී දහස් ගණනක් දෙනා රාජ්‍යය අත්අඩංගුවේ සිටියදී අතුරුදහන් විය. භාරදුන්, යටත් වූ හෝ රාජ්‍ය ආරක්ෂක අංශවලට භාරදුන් පසු හෝ එම අංශවලින් පැහැරගත් පසු අතුරුදන් වූ අයව ඔවුන්ගේ ඥාතීන් තවමත් සොයයි.

සැප්තැම්බර් 6 වැනිදා එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයට ඉදිරිපත් කළ, ‘ශ්‍රී ලංකාවේ මානව හිමිකම් තත්වය’ පිලිබඳ වන සිය නවතම වාර්තාවේ එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සඳහා වන මහ කොමසාරිස් වොල්කර් ටර්ක් පැවසුවේ, කුමන හෝ සංක්‍රාන්ති යුක්ති ක්‍රියාවලියක් සාර්ථකවීමට නම්, “සත්‍ය සෙවීම පමණක් ප්‍රමාණවත් නොවන බවත්, එම ක්‍රියාවලිය වගවීම සම්බන්ධ පැහැදිලි කැපවීමක් සහ වඩාත් පුළුල් වෙනසක් දැකීම සඳහා දේශපාලන උවමනාවද තිබිය යුතු” බවයි.